TAVŞAN AVI

Av deyince aklımıza önce keklik, onun ÇaĞrışımı olarak tavşan gelir. Tavşana genellikle keklik meralarında rastlar, ya köpeĞimizin fermasında veya köpeĞimiz yoksa attıĞımız taşla, Çalıdan fırlatır avlarız. Özellikle tavşan avının da Çeşitleri vardır. Belli başlı tavşan avı Çeşitlerini de şöyle sıralayabiliriz:

1. Ferma köpeĞiyle arama avı

2. Kopoyla tavşan avı

3. Tazıyla tavşan avı

4. Bek avı veya önezi avı

5. Tarama avı

6. İz avı

1. Arama Avı:

Ferma köpekleri ile yapılan zevkli bir avdır. Yukarda belirttiĞim gibi genellikle keklik ve Çil avı ile birlikte yapılır. Ancak sadece tavşan aranacaksa, hava şartları, bilhassa gecenin nasıl geÇtiĞi, rüzgÂr durumu gözönünde tutulur. Hava poyraz ve rüzgÂrlı ise, güney yamaÇlardaki dereciklerde, tabandan ziyade sırta yakın yerlerdeki fundalıklar, kuytu taşlıklar aranır. Lodos havalarda tavşanı kuzey mailerde tabana yakın oyuntular ve yarıntılar kenarında aramak mümkündür. Sakin ve kuru ayazlı geÇen gecelerde tavşan sırtlarda herhangi bir yerde yataklanır.

Tavşan, köpeĞin fermasında genellikle fazla sabredemez. Hele avcının da köpeĞe yaklaşması üzerine fırlar. Tavşan fırlar fırlamaz köpek de Çok zaman arkasından atılacaĞı iÇin hemen ateş etmek tehlikelidir. KöpeĞi de vurmak veya yaralamak ihtimali vardır. Tavşanın zikzaklarını yapıp bir istikamete yönelmesini beklemek, 15-20 metre uzaklaştıktan sonra, tabiatıyla arazi yapısı müsait ise, ateş etmek isabeti artırır.

Köpek olmadıĞı zamanlarda, Çalılar taşlanır, ses Çıkartılarak tavşanı ürküterek kaÇması saĞlanır. Arama avında yavaş hareket etmek, zaman zaman duraklamak faydalıdır. Tavşan, hizasına gelen avcıyı genellikle bir miktar geÇirdikten sonra ters istikamete kaÇmayı dener. Böyle hallerde tüfeĞi aniden omuzlayıp ateş etmede ufak bir dikkatsizlik, saĞında veya solundaki arkadaşa saÇma deĞdirmeye sebep olur. Bu sebeple Çalı, dikenlik gibi dibinde tavşan yatabileceĞi tahmin edilen yerlere, fırlayan tavşan ileri kaÇacak şekilde yanaşmalıdır.

2. Kopoyla Tavşan Avı

Kopoylar özellikle tavşan avı iÇin yetiştirilen av köpekleridir. Polonya ve Balkan menşeili olan bu köpekler, yurdumuza tahminen 90-100 yıl önce getirilmişlerdir. Bu köpekler yerde iz sürerek, yani toprakta izle kalan avın kokusunu takip ederek, avı yataĞında bulan kaldırıp kovalayan ve avcının önüne süren köpeklerdir. Yaban domuzu, geyik, karaca hatta Çakal, tilki avlarında da kullanılırlar. Tavşana alıştırılan köpekler tavşanın izini bulur. Bu izi takiple yataĞından tavşanı kaldırır ve kovar. Kopoyla tavşan avı da oldukÇa zevklidir. Sabahın erken saatinde köpekler meraya salınır. Bir tavşan izini bulan köpek kesik kesik fasılalı havlamaya başlar. Buna köpek ?oynak izindeâ?? denir. Havlamalar zaman zaman kesilir, zaman zaman duyurulur. Köpek, izi doĞrultusunda yatak izine doĞru gider. Yatak izinde kopay daha sık ses verir ve tavşanı yataĞından fırlatınca deĞişik bir tonda, adeta bir yerine taş yemişcesine baĞırmaya başlar. Bunun iÇin tavşan valeryayı kopardı veya aĞladı tabiri kullanılır. Tavşan peşinde aynı tonda ve aynı fasılalarla havlıyarak takip eder. Tavşan da peşinden gelen kopaydan kurtulmak iÇin yana ileriye uzun sıÇrayışlar yapar. Hatta bazen köpeĞi geÇirerek ters istikamete dönebilir. Böyle hallerde, köpeĞin sesi bir ara kesilir. Oynak izinde olduĞu gibi kesik kesik aralıklı havlar. Bu arada izi kaybettiĞi yerde daireler Çizer veya eski izi bularak iz tazeler. Tavşanın izini tekrar bulunca yine takibe koyulur ve aralıksız havlamaları devam eder. Kopoyla tavşan avında Çok zaman, köpekleri bir yardımcı, zincirleriyle götürür ve vadilerde yamaÇların dibinde bırakırlar, avcılar ise sırtı takip ederler. Tavşanı bulup kaldıran köpek valeryayı basınca avcılar sırtta tavşanın geÇeceĞi münasip geÇitleri tutar ve geÇen tavşana atarlar. Kalkan tavşan vurulamazsa veya tüfek atılamazsa, köpek tavşanı kovar ve tavşan bir daire Çizerek ilk kalktıĞı yerin yakınından geÇer. Bu sebeple Çok yakın ve süratli izleyen köpeklerin önündeki tavşan uzak mesafelere kaÇar. Bu bakımdan kopoy avında aĞır, fazla izi şaşmadan kovan köpek makbuldür. Böyle köpeĞin önünde kaÇan tavşan zaman zaman durur. Gelen köpeĞin sesini dinler. Çok süratli kaÇmaz ve daha yakın mesafeden döner. Bu sebeple tavşanı avlamak daha kolaylaşmış olur. Usta köpekler bazen tavşan izini saatlerce kovabilir. Bu arada pusan tavşanı tekrar bulup kaldırırlar. Tavşanı kovan köpekler tavşanın vurulduĞu yere gelince seslerini keser. Kan bulaşan yerleri koklarlar ve ekseri yatarak keyiften anlanırlar (yuvarlanırlar). Hatta sabah ava Çıkarken köpek yatıp yuvarlanır, anlanırsa o gün avın bereketli geÇeceĞine dair bir inanış da vardır. Bazı avcılar arasında tavşan vurulunca, tavşanın saatlerce kovup avcının önüne getiren kopoya tavşanın başını veya iÇ organlarından birini vermek böylece köpeĞi mükÂfatlandırmak adettendir. Ancak baĞırsaklarını vermemek gerekir. Çeşitli kolit ve parazitler köpeĞe bulaşabilir.

3. Tazıyla Tavşan Avı

Tazılar uzun bacaklı, narin yapılı Çok süratli koşan ve kuvvetli bir Çeneye sahip av köpekleridir. Genellikle tavşan gibi kaÇan avları yakalamakta kullanılır. Tazılar daha ziyade ova yerlerde, az engebeli, aĞaÇ ve Çalı toplulukları bulunmayan arazilerde av yapabilirler. Yurdumuzda İÇ Anadolu, GüneydoĞu Anadolu, DoĞu Anadolu?nun bir bölümü, Güney?de Çukurova ve civarında beslenir. Buralarda tazı avı yapılır. Tazıyla tavşan avına, iyi koşan atlarla gidilir. Aynı zamanda binicilik sporu da yapılır.

Tavşanı kaldıran tazı, süratle tavşanı kovalar ve yakalar. Tavşan bu arada zikzaklar sert dönüşler yaparak kurtulmaya Çalışır. Avcılar da kovan tazıyı atla takip ederler ve yakaladıĞı tavşanı alırlar. İran, Orta Asya?da tazı avı Çok gelişmiştir. Yurdumuzda yer yer güzel cins tazılara raslanmakta ise de yavaş yavaş güzel tazı cinsleri yok olmaktadır. Tazı avına meraklı olanlar iÇin güzel görünüşlü ve güzel güzel koşan tazılar büyük deĞer ifade eder. Yel gibi giden tazıların pahası biÇilmez ve tazıların sürati üzerine de Çeşitli fıkralar anlatılır. Bunlardan birini Tarsus?ta dinlemiştim. Avcı atına biner, tazısını da yanında sürer, az sonra bir tavşan fırlar, zorlu mu zorlu, tazı peşine takılır, tavşan yel gibi kaÇmaktadır. Tazı da peşinden fırtına gibi gider. Avcı da atıyla takip eder. Bir müddet sonra yerden bitme bir kayanın önünde tavşan aniden sola döner. Avcı bakar ki, tazı tavşanın peşinde yok. Kayanın yanına ulaşır. Tazı meydanda yok. O ara bir inildeme duyar sesin geldiĞi yana döner bakar ki, kayada yumruktan irice bir delik, delikte bir püskül titreyip durur, püskülden tuttuĞu gibi Çeker, tazı Çıkar dışarı. MeĞer kurşun gibi giden tazı tavşan gibi dönemeyince kayaya Çarpıp gömülmüştür ve sadece kuyruĞunun püskülü kalmıştır görünürde. Varın hesap edin tazının hızını, bu kadar hızlı tazılar taşlara, kayalara gömüldüĞü iÇin bizde av tazıları ve tazı avı gittikÇe azalmaktadır.

4. Bek Avı veya Önezi Avı

Bu av türü sabahın erken saatleriyle, akşamın geÇ saatlerinde, tavşanların gelip geÇtiĞi yerlerde beklemekle yapılan bir av şeklidir. Bek avında sonuÇ alabilmek iÇin, tavşanların yatak ve oynak yerlerini, geÇitlerini Çok iyi tanımak ve bilmek gerekir. Bilhassa orman iÇindeki Çayırlıklar, fundalık ve Çalılarla Çevrili alanlar ve ekili yerler, baĞlar tavşanların yemlenmek iÇin gittikleri yerlerdir. Buralardaki tozlu yollarda ve patikalarda kuru havalarda koşuşur, oynaşırlar. Ancak önezi avında av süresi kısadır. Güneşin batışından alaca karanlık bastırasıya kadar iyice seÇip beklediĞimiz yerin yakınından bir tavşan geÇerse avlamak mümkün olur. Sabahleyin de yatak yerlerine yakın geÇitler ve patikalar beklenir. Bu sürede tan aĞarmasından güneş doĞuşuna kadar sürer. Sabah beki, akşam bekinden daha verimli olur. Zira akşamları tavşanlar oldukÇa geÇ harekete geÇerler. Mıntıkayı iyi tanıyan tavşanların yatak ve oynak yerlerini ve geÇitlerini iyi bilen avcılar önezi avında başarılı olurlar.

5. Tarama Avı

KalabalıkÇa avcı grubu ile yapılır. Süzek avı denir. En az 5-6 avcı olmalıdır. Tarama avında avcı sayısı kadar da süzekÇi bulunursa avdan iyi sonuÇ alınır. Bizde daha ziyade sadece avcılar kol teşkil ederek tarama avı yaparlar. Bilhassa düz ve az engebeli arazilerde, tarım alanlarında verimli olur. Avcılar 20?şer adım mesafeyle sıralanır ve kol halinde ses Çıkartarak, bazen el vurarak aĞır aĞır ilerler. Avcılara arasıra birer süzekÇi katılırsa av daha verimli olur. Burada bilhassa hizada gitmeye dikkat edilir. Avcı ve sürekÇi sayısı fazla olursa tarama hattının yarım ay şeklinde olması faydalıdır. Bu tip avlar daha ziyade düz veya az engebeli arazide yapılır. 40-50 avcı ve bir o kadar da sürekÇi katılır. 400-500 m. Çapında bir daire teşkil edilecek şekilde bir avcı bir sürekÇi sıralanır ve Çevreden merkeze doĞru hareket ederler. Daire teşkil edilirken genellikle arazinin Çukurca yeri daire ortasında kalmasına dikkat edilir. Daire iÇinden fırlayan tavşanlar hangi tarafa kaÇsa bir avcının önüne gelir. Çember Çapı takriben 100-150 m.?ye inince esasen avcı ve sürekÇiler de birbirlerine yanaşmış olurlar. Bu durumda avcılar durur ve sürekÇiler de birbirlerine yanaşmış olurlar. Bu durumda avcılar durur ve sürekÇiler bir komutla dairenin ortasına hareket ederler. Kalkan tavşanlara ancak dairenin dışında ateş edilir. Bu avlarda Çok sayıda tavşan vurulur, ancak bu tip bir av bir avlakta yılda bir, en Çok 2 defa tekrarlanır.

Düz hat halinde tarama avı bilhassa Kasım sonu Aralık başı, ilk donların ve ayazlı gecelerin başladıĞı mevsimlerde verimli olur. Bu mevsimlerde tavşanlar sürülü tarlalarda tezekler arasında, anızları sınırları boyunca dahi yataklanırlar. Sürülü tarlaları karıklara Çapraz bir şekilde taramak iyi olur. Tavşan bulunan avlaklarda 5-6 kişiyle düzgün bir şekilde yapılacak tarama avları iyi netice verir.

6. İz Avı

Karlı havalarda tavşan izleri takip edilerek yapılan bir av türüdür. Bilhassa taze karda izleri bulmak kolaylaşır. İz avı da tecrübe ve bilgi ister. Oynak izlerini, yatak izini ayırdetmek tecrübe ister. BirÇok tecrübeli avcı karda gördüĞü bir tavşan izini kolayca takip eder ve yataĞını eliyle koymuş gibi bulur. Kar fazla ise tavşanın yattıĞı yer daha kolay bulunabilir. Yumuşak karda tavşanın hareketi de zordur. Kara gömüldüĞü iÇin yavaş hareket eder. Ancak, karda yürürken meydana gelen kıtırtılı sesleri tavşan kolayca duyduĞundan umumiyetle uzaktan fırlar. Karın yumuşak zamanında Çalı diplerinde görülen yan yana iki sarımtırak delik, tavşanın (veya sansar gibi diĞer bir hayvanın) teneffüs ederken meydana getirdiĞi izdir. Bu izler de tavşanı ele verir.

DiĞer Hususlar

Tavşanın avında kullanılacak saÇma numarası 4-5?tir. En iyi mesafesi de 25 m.?dir. 40 metreye kadar iyi bir isabet saĞlanırsa da 40 m.?den sonra saÇma hüzmesi Çok daĞılacaĞından isabet ihtimali azalır ve isabet edecek 1-2 saÇma da tavşanı ancak yaralar. Yatakta tavşana ateş etmek de avcılıĞa, mertliĞe sıĞmaz. Tavşana kaÇma fırsatı verilmelidir. Avcılar arasında, tavşanın arkası saÇma torbasıdır diye bir deyim kullanılır. Arkadan, saĞrı ve kabalarından yara alan tavşan, kolay kolay düşmez. Ama aldıĞı yara aĞırca ise, mutlaka herhangi bir yerde kalıp ölebilir.

SaÇmayı yiyince bükülüp takla atan veya bir iki sıÇrama yapan tavşan, kafadan veya boyundan vurulmuştur ve hemen ölür. Vurulduktan sonra bir süre giden ve aniden yıkılan tavşan ise yürekten veya akciĞerden yara almıştır. Ateş edince tavşanın aniden bükülmesi ve sonra daha yavaş kaÇması ise karaciĞer, böbrek, mide gibi iÇ organlarından yara aldıĞını gösterir ve Çok uzaklaşamadan yıkılır. Süratle kaÇarken bir yanına Çöken, tökezleyen tavşansa ayaĞından yara almıştır. Ön ayaĞından yaralanan tavşan kolayca kaÇabilir. İki ayaĞı kırılan tavşan ise sürünerek hareket eder. Ayaklarından hafif yaralanan ve kan akıtarak kaÇan tavşanı mutlaka takip etmek gerekir. Kan izlerini takiple, vurulan tavşan mutlaka bulunur.

Vurulan tavşanı Çantaya koymadan önce ön ayaklarından tutup kaldırmalı ve karnı kuvvetle sıvazlanmalıdır. Böylece etinin Çabuk bozulmasına sebep olan mesanede biriken idrar ile kör baĞırsaktan gelen sarımtrak sıvı dışkı dışarı atılmış olur. Mümkünse iÇ organlarını da hemen boşaltmak faydalıdır.

Tavşan avında, daha önce de belirttiĞimiz gibi yataktan fırladıĞı an ateş edilmemeli ve kaÇışı doĞrulduktan sonra tetik Çekilmelidir. DoĞru kaÇan tavşanın kulak istikametine, üstümüze gelen tavşanın ön ayakları hizasına tüfek doĞrultularak ateş edilmelidir. Yan geÇen tavşana ateş ederken de önleme payı verilmelidir.

Her avda olduĞu gibi tavşan avında da tavşanın Çeşitli özellikleri bilindiĞi takdirde, avlakta arayıp bulmada ve avı vurmada başarı oranı artar.

Tavşanın eti kanlı görünümüne raĞmen oldukÇa lezzetlidir. Ancak bayıltılırsa seri bir koku peydah eder. Saatlerce kovulduktan sonra vurulan tavşanların eti, biriken toksinler sebebiyle oldukÇa sert ve lezzetsiz olur. Bol sarmısaklı soĞanlı yahnisi meşhurdur. Bundan başka kotlet panesi, talaş kebabı, köftesi de gayet güzel olur.

Tavşanın etinden başka derisinden, daha ziyade yününden istifade edilir. Tavşanın derisi kolay yüzülür. Tulum şeklinde Çıkarılan deri bir Çatal aĞaca geÇirilir ve gölgeli kuru bir yerde kurutulur. Tulum şeklinde Çıkarılmazsa düz bir tahtaya gergince Çakılır.

Yurdumuz av hayvanlarının başında gelen tavşan, son zamanlarda moda olan projektörle avlama neticesinde yer yer yok olmuştur. Halbuki normal usullerle ve kanuni süreleri iÇinde avlandıĞı takdirde, yüksek üreme potansiyeline sahip bu hayvanı bütün avlaklarımızda bol bol rastlamak mümkün olacaktır.